Hoe tegenslagen mij empathischer maakte

Hoe tegenslagen mij empathischer maakte: het klinkt tegenstrijdig. Want laten we eerlijk zijn, tijdens je ellende zwem je in een poel van verdriet, boosheid en frustratie en het laatste waar je dan aan denkt is empathisch zijn. Laat ik voorop stellen dat het klote is om slechte ervaringen mee te maken en dat ik totaal niet geniet van rampspoed. Op dat moment snap je de functie er niet van, maar toch ervoer ik wat mij overkwam als levenslessen door mezelf de goede vragen te stellen en een observant te worden van mijn eigen emoties en gedachten.

Referentiekader

Iedereen maakt narigheid en tegenslagen mee en de reacties daarop zijn uiteenlopend. Jouw perspectief is anders dan de mijne en ook emoties worden op verschillende manieren ervaren omdat ieder persoon een ander referentiekader heeft. Of het nu door je opvoeding, eigen ervaring, religie of je leefomgeving gevormd is. Zoveel factoren spelen een rol bij het ontwikkelen van je referentiekader.

Wil je diverse referentiekaders zien? Kijk alleen al naar de online reacties op een post over controversiële onderwerpen zoals het eten van vlees, zwarte piet of de politiek. Ik sta altijd versteld hoe keihard mensen in hun mening zijn om met hand en tand hun referentiekader te kunnen verdedigen. Geen nuance. Geen waardigheid. Legers keyboard warriors die via een toetsenbord hun verbal abuse en frustraties op onbekende mensen botvieren.

From hero to zero

Ik snap de functie van een referentiekader wel: het geeft je houvast omdat het bekend is. Ik kom uit een Surinaams Javaans arbeidersgezin met keihard werkende ouders. Papa die na de immigratie als bouwvakker aan de slag ging en mijn mama die twee banen als schoonmaakster en kokkin had om ons een goed en dankbaar leven te bieden in Nederland. Nette, lieve en principiële mensen die volgens de regels leven en ons onbewust hadden opgevoed met een sterk geweten.

Ze hadden geen speciale wensen als ouders zolang ik maar mijn opleiding afmaakte en een leuke baan kreeg. Mijn leven liep natuurlijk anders! Ik stopte met mijn HEAO opleiding, had leuke baantjes totdat mijn jeugdvriendje profvoetballer werd en ik mee verhuisde naar zijn nieuwe voetbalclubs. Voor het geld hoefde ik het niet te doen maar toch had ik als voetbalvrouw sterk de neiging om mijn eigen centjes te verdienen en startte een succesvolle Pilates studio. We hadden een goed leven: vrijstaande woning, mooie vakanties, design kleding en tassen, twee dikke auto’s voor de deur en uit eten in de lekkerste restaurants. Hoe raar het ook klinkt: je went echt aan dit leven. Voorheen kon ik me niet voorstellen dat ik een belachelijk bedrag aan een design bag zou uitgeven en toch deed ik dat. Wij zijn nu eenmaal aanpassingsdieren!

Fast forward na de scheiding: Ik had geen huis en geen geld, maar wel drie kinderen om voor te zorgen. Never nooit had ik gedacht een uitkering aan te moeten vragen om in de economische crisistijd te kunnen overleven. Ondanks hun welvarend leven had ik de meiden opgevoed zonder drang naar materialistische status en ja het was zwaar, maar gelukkig konden we zonder teveel moeilijkheden terugschakelen naar niets.

Empatisch vermogen

Voor het eerst kwam ik in aanraking met ons gemeentelijke sociale vangnet van bijstandsuitkeringen en toeslagen. Damn. Dat is een vreemde gewaarwording hoor. Ik heb de hele molen meegemaakt: van uitkeringsaanvraag tot ‘werken’ in de Kringloopwinkel toe. Van vrijwilligerswerk als leidinggevende tot Werkplein trainingen.

Ik ontmoette veel mensen. Zelfde schuitje, ander verhaal. Mensen met zoveel diverse achtergronden. Door mijn fascinatie voor de mens en mijn nieuwsgierigheid stelde ik veel vragen en leerde ik dat echt iedereen zijn eigen verhaal heeft. Mijn empathisch vermogen groeide daardoor alleen maar.

Nee, niet iedere uitkeringtrekker is een profiteur (want dat was ik ook niet) en ik kwam er achter dat niet iedereen in staat is om 1-2-3 met tegenslagen om te gaan. Ik heb hoogopgeleide mensen (zelfs professoren!) ontmoet die overbodig werden in de crisis maar ook moeders die als een gek solliciteerden maar vanwege hun kleur of geslacht niet werden uitgenodigd of aangenomen. Mensen die op het eerste gezicht niet slim leken maar achteraf een stel creatieve hersenen bleken te hebben. En mijn empathische vermogen bleef groeien. Hun ware verhaal leer je pas kennen als je oprecht geïnteresseerd bent.

Empathischer worden gebeurt niet automatisch na tegenspoed. Eigenlijk weet je nooit wat jouw reactie na een tegenslag is. De emoties die naar boven komen zouden je voor altijd kunnen veranderen. Er was voor mij genoeg reden om te kiezen voor bitterheid en boosheid, maar ik weigerde. Mijn wens om te leren, groeien en positief blijven was te groot!

Lees ook mijn ode aan de alleenstaande ouder.

Context

Dat betekende niet dat mijn shit a walk in the park was. Het was enorm stressvol en onzeker. En toch kon ik ondanks de pijn de functie er wel van in zien omdat ik mijn ellende in een bepaalde context en groter geheel zag.

Ons leven bestaat uit ontelbare momentopnames en is onderdeel van een grotere context. Maar word je verblind door je beperkte referentiekader dan is het onmogelijk om die context te kunnen zien.

De mensheid gaat door verschillende fasen met bijbehorende referentiekaders. Eerst was de aarde plat en konden wij aan het einde van de horizon er van af vallen. Copernicus zette de wereld op zijn kop toen hij beweerde dat de aarde rond de zon draait. Natuurverschijnselen kregen in verschillende culturen een religieuze of doemdenkende betekenis totdat wetenschap met andere verklaringen kwam.

Onze referentiekaders zijn in de loop der tijd continue veranderd door openminded te zijn. Door een ongetemde nieuwsgierigheid. Door angsten te doorbreken. Door ons innovatief denkvermogen en door te realiseren dat er zoveel meer andere opties zijn. Door het groter geheel te bekijken en te herzien. Waarom zou dat niet kunnen met ons empathisch vermogen?

Harmonie

De mensen op deze wereld zijn zo divers en gelukkig maar, want wat kunnen we zoveel van elkaar leren en groeien als collectief.

Dus als je volgende keer een bijstandsmoeder ziet die alleen haar kinderen opvoedt, denk niet dat zij lui is, maar misschien tijd nodig heeft om haar tegenslagen te verwerken. Wanneer je een mooie donkere vrouw in een dikke Porsche Panamera ziet rijden, misgun het haar niet, misschien is het een girlboss die haar grootste dromen najaagt. Heb geen aannames over vaders die minder willen werken om bij de opvoeding betrokken te zijn: het hoeft niets aan hun ambities te veranderen. Wees niet bevooroordeeld omdat een moslima een hoofddoek draagt, het is onderdeel van haar identiteit. Respecteer veganisten en vegetariërs omdat zij een betere wereld voor de mens en dier willen creëren. Oordeel mensen niet die vlees eten, want het is een langzaam proces om de bio industrie te veranderen.  Wees niet vooringenomen en arrogant omdat je hebt gestudeerd en denkt dat je beter bent dan mensen die niet hoog geschoold zijn. Niemand is beter en iedereen heeft zijn plaats in de maatschappij.

Man of vrouw. Diverse religies. Een donkere of lichte huidskleur. Jong of oud. Dorps of stads. Rijk of arm.
Wie jij ook bent: jij gaat door verschillende fasen van je leven. Je wordt mama of papa, je verliest een geliefde, je verhuist of maakt carrière. Deze fasen brengen nieuwe levenslesssen met zich mee en toch willen we allemaal hetzelfde: harmonie…met onszelf en met elkaar.

Harmonie is mogelijk. Met empathie. Vergroot je referentiekader en dan vergroot jij je empathisch vermogen. Stap zonder oordeel in een situatie en bedenk dat er wel honderden scenario’s mogelijk zijn. Iedereen heeft een verhaal en in die prachtige, emotionele verhalen zit er altijd wel iets leerzaams. Luister en leer vooral. Wees lief.

Laten we hier op Aarde er wat moois van maken. Met elkaar.

Kindness in words creates confidence. Kindness in thinking creates profoundness. Kindness in giving creates love. – Lao Tzu

Heel veel liefs,

Waarom scheiden een cadeau kan zijn? Lees het hier.